Czy wskaźnik BMI jest naprawdę miarodajnym wyznacznikiem nadwagi i otyłości? Jaka waga jest sygnałem do odchudzania, a jaką nie należy się przejmować?
Czy warto mierzyć się i ważyć przy pomocy tabelek i wskaźników, a jeśli tak, to jak z nich korzystać?
Nadwaga to nadmierna masa ciała, nadmierna w stosunku do pewnych norm, które ktoś kiedyś opracował i przyjęto je jako wyznaczniki prawidłowej i nieprawidłowej wagi. Otyłość jest już czymś więcej – to stan, w którym duża masa ciała (znacznie większa niż w nadwadze) wynika ze znacznego otłuszczenia organizmu. Stan ten zagraża naszemu życiu i zdrowiu.
Najpopularniejszym wskaźnikiem służącym wyznaczaniu prawidłowej wagi jest w tej chwili wskaźnik BMI (body mass indeks) po polsku często oznaczany skrótem WMC (wskaźnik masy ciała).
Wylicza się go następująco: rzeczywistą masę ciała należy podzielić przez wzrost wyrażony w metrach i podniesiony do kwadratu. Przykład dla osoby o masie 70 kg i 170 cm wzrostu: najpierw podnosimy do kwadratu liczbę 1,7 (170 cm to 1,7 m) , w wyniku czego otrzymamy 2,89 (1,7 x 1,7), przez tę liczbę dzielimy 70 kg (70 : 2,89), co daje nam BMI na poziomie 24,22. Wskaźnik ten mieści się w górnych granicach normy.
Prawidłowa masa ciała mieści się w granicach od 18,5 do 25 BMI.
Wskaźnik poniżej 18,5 wskazuje na niedowagę, powyżej 25 do 29 BMI mówimy o nadwadze. BMI na poziomie 30 – 39 wskazuje na otyłość, a powyżej 40 oznacza otyłość olbrzymią.
Pamiętajmy jednak, że problemem nie jest nadmierna masa ciała, bo równie dobrze może ona pojawić się w wyniku przyrostu masy mięśniowej, problemem jest otłuszczenie organizmu.
W praktyce zresztą nawet osoby o prawidłowym BMI przy drobnej budowie ciała, niewielkiej wadze kośćca i mięśni mogą być osobami ze znaczną nadwagą a nawet otyłością, bo w ich przypadku na masę ciała składają się spore pokłady tkanki tłuszczowej.
Zanim wpadniemy w panikę warto zmierzyć ilość tkanki tłuszczowej. Można to zrobić przy pomocy cyrkla antopometrycznego, ale w rzeczywistości każdy z nas jest chyba w stanie sam ocenić na ile jego ciało składa się z tłuszczu, a na ile nadwaga wynika z masy mięśni.
BMI i WHR – czy już odchudzać się czy nie?
Wskaźnik BMI, jakkolwiek nie jest idealny, może posłużyć w ocenie zagrożenia nadwagą lub otyłością, ale tak jak już pisałam przy takim samym BMI u różnych osób ilość tkanki tłuszczowej w organizmie może być zupełnie różna. Różnice pojawiają się również w przypadku obu płci – ciało kobiety zawiera więcej tkanki tłuszczowej niż ciało mężczyzny, jej rozmieszczenie również może być (i zazwyczaj bywa) różne.
Co ciekawe naukowcy wyodrębniają dwa typy otyłości, spośród nich jeden jest większym zagrożeniem dla naszego zdrowia, podczas gdy w typie drugim zagrożenie to jest znacznie mniejsze .
Otyłość kobieca i męska
O klasyfikacji do poszczególnych typów otyłości decyduje rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka.
Otyłość męska nazywana też androidalną jest otyłością centralną, brzuszną, typu ‘jabłko’.
Otyłość kobieca nazywana gynoidalną jest otyłością obwodową, pośladkowo – udową, typu ‘gruszka’.
O ile panowie raczej rzadko miewają otyłość gynoidalną, o tyle panie w równym stopniu zagrożone są jedną i drugą otyłością.
Która jest bardziej niebezpieczna? Zdecydowanie otyłość typu jabłko, czyli brzuszna, androidalna.
Przy dużej nadwadze i otyłości wskazanie na to, który rodzaj otyłości nam grozi wystarczy subiektywna ocena. Niemniej jednak i w tym przypadku wypracowano pewne wskaźniki, którymi można nieco dokładniej wymierzyć nasze ciało i zdiagnozować rodzaj otyłości.
Wskaźnikiem takim jest wskaźnik WHR otrzymywany po podzieleniu obwodu talii przez obwód bioder (w centymetrach). Przykładowo osoba o obwodzie talii 90 cm i obwodzie bioder 90 cm ma wskaźnik WHR 1 co wskazuje na otyłość brzuszną.
Dla kobiet wartości WHR są następujące:
- wyższe od 0,8 – otyłość brzuszna (jabłko)
równe lub mniejsze od 0,8 – otyłość udowo-pośladkowa (gruszka)
I odpowiednio dla mężczyzn wskaźniki WHR wskazują na: - wyższy niż 1 – otyłość brzuszną (jabłko)
równy albo mniejszy niż 1 – otyłość gynoidalną (gruszka).
Jak prawidłowo zmierzyć obwód talii i bioder?
Talię mierzymy w połowie odległości od brzegu żeber do grzebienia kości biodrowej. Jest to mniej więcej wysokość pępka (odrobinę wyżej). Obwód bioder natomiast mierzyć należy na wysokości tzw. krętarzy kości udowych, czyli nieco poniżej stawów biodrowych.
Jak już powiedziałam wskaźniki wyrażone liczbowo nie zawsze są w pełni miarodajne, ale we wstępnych pomiarach jak najbardziej warto z nich korzystać. Zwłaszcza w celu określenia rodzaju zagrażającej nam otyłości, bo o ile otyłość gynoidalna (gruszka) może być traktowana jako problem kosmetyczny o tyle otyłość androidalna (jabłko) jest bardzo niebezpieczna dla naszego zdrowia.